Metoda
Stanowi kompilację dwóch metod wywodzących się z nauk filologicznych – gramatyki komunikacyjnej i narratologii. Podstawą proponowanej metody jest gramatyka komunikacyjna (opracowana przez Grażynę Habrajską i Aleksego Awdiejewa) i narratologia (w ujęciu Mieke Bal). Gramatyka komunikacyjna została stworzona dla analiz wszystkich tekstów, które mają charakter narracyjny (np. artykuły prasowe), nie zaś z myślą o analizach literackich. Z kolei narratologia wykorzystywana jest głównie podczas analiz tekstów literackich, ale nie jest to jej jedyne zastosowanie (Krawczyk, A.).
Sposób porządkowania tekstu składa się z dwóch etapów. Pierwszym etapem opracowania tekstu jest podział transkrypcji na zdania i przypisanie każdemu z nich kolejnego numeru (na wzór klasycznego numerowania wersów tekstu w metodach wykorzystywanych w naukach społecznych). Słowo z komunikacyjnego punktu widzenia nie niesie ze sobą żadnego znaczenia, ale nabiera go w zestawieniu z innymi słowami, które je otaczają. Oznacza to, że możemy analizować poszczególne słowa w konkretnym zdaniu, a następnie analizować zdania jako zamkniętą całość. Dopiero po odczytaniu znaczenia danego zdania możemy je zestawić z pozostałymi fragmentami tekstu. Drugi etap opracowywania tekstu stanowi porządkowanie sekwencyjne. Narratologiczne porządkowanie sekwencyjne w gramatyce komunikacyjnej nazywane jest „rozbiciem sensu komunikatu na poszczególne jednostki tekstowe”, co w sposób automatyczny robi czytelnik, chcąc przeprowadzić szczegółową analizę (Krawczyk, A.).
Jest obecnie jedną z najbardziej popularnych empirycznych metod badań społecznych, w których do zbierania informacji od respondentów wykorzystuje się narzędzie w postaci kwestionariusza. Wyniki badania mogą być podstawą do potwierdzenia lub odrzucenia postawionej hipotezy, czyli przypuszczalnej, przewidywanej odpowiedzi na pytanie zawarte w problemie badań. Takie badanie empiryczne określane jest mianem weryfikacyjnego (Krok, E.).
Kwestionariusz ankiety umożiwia szybkie przebadanie liczebnie dużych zbiorowości i poddanie zebranych tą drogą informacji obróbce ilościowej (Kauf, S., & Tłuczak, A.).
Badania ankietowe klasyfikować można według różnych kryteriów
Ze względu na poufność wyróżnia się badania jawne i anonimowe.
Ze względu na technikę wypełniania kwestionariusza:
– tradycyjne (kwestionariusz w formie papierowej),
– elektroniczne (kwestionariusz przesłany pocztą elektroniczną lub zamieszczony na stronie internetowej).
Ze względu na sposób rozprowadzenia kwestionariusza:
– pocztowe – rozsyłane przez pocztę na adres poszczególnych osób wybranych do badań,
– elektroniczne – dostarczane za pośrednictwem poczty elektronicznej lub strony internetowej,
– telefoniczne – kwestionariusz wypełniany jest przez ankietera podczas rozmowy telefonicznej z ankietowanym,
– prasowe – zamieszczane na łamach gazety czy czasopisma,
– rozdawane – wręczane osobiście respondentom, a potem zbierane lub składane w określonym miejscu,
– ogólnodostępne – wyłożone w miejscach publicznych, np. w muzeum,
– dołączone do kupowanych towarów.
Ze względu na sposób wypełniania kwestionariusza:
– z udziałem ankietera (wywiad),
– bez udziału ankietera (ankieta).
Ze względu na zasięg:
– wyczerpujące (pełne) – obejmujące wszystkie jednostki badanej zbiorowości,
– niewyczerpujące (niepełne) – obejmujące tylko wybrane jednostki badanej zbiorowości (Krok, E.).
Metoda dialogowa jest nade wszystko swobodną rozmową na określony temat ogólny z uwzględnieniem podporządkowanych mu kilku lub kilkunastu szczegółowych tematów. To znaczy, że jest ona wzajemną wymianą myśli i uczuć, w której uczestniczą na różnych prawach osoba przeprowadzająca badania i osoby badane (ŁOBOCKI, M.).
Rozmowa taka przybrać może niekiedy formę dyskusji, czyli próby wynegocjowania wspólnego stanowiska w razie zaistnienia rozbieżności zdań. Ale na ogół w zastosowaniu metody dialogowej zabiega się o to, by była ona w szczególności wymianą informacji bez usiłowania przewartościowania opinii, przekonań czy postaw uczestniczących w niej rozmówców (ŁOBOCKI, M.).
Polega na wysuwaniu hipotez, wyprowadzaniu z nich wniosków dedukcyjnych na temat wyników projektowanych eksperymentów, a następnie konfrontowaniu ich z faktycznymi wynikami eksperymentalnymi (Cisek, S.).
Identyfikacja faktów wymagających wyjaĞnienia (problem – co to jest fakt – na razie pomijamy). Sformułowanie śmiałej hipotezy albo wielu śmiałych hipotez (śmiałe = wysoce informacyjne, tj. „dużo mówiące” o świecie, o szerokiej dziedzinie odniesienia, mocno narażone na obalenie). Wyprowadzenie – drogą dedukcji – z tychże hipotez konsekwencji empirycznych, tj. jednostkowych zdań o faktach, zdań obserwacyjnych. Poddanie tychże zdań obserwacyjnych rzetelnym testom empirycznym, poprzez eksperymenty i obserwacje (zwłaszcza w naukach społecznych, gdzie nie zawsze da się przeprowadzić eksperyment). Testowanie jest rzetelne, gdy odbywa się w zróżnicowanych sytuacjach, na różne sposoby, poza tym – terminy występujące w hipotezie i zdaniach obserwacyjnych nie powinny być wieloznaczne. Przed rozpoczęciem testowania empirycznego należy dokonać operacjonalizacji terminów teoretycznych występujących w hipotezie, tj. „przetłumaczyć” je na terminy obserwacyjne. Te hipotezy, które nie zostaną sfalsyfikowane mogą „na razie” zostać uznane, ale trzeba pamiętać, że to „nie na zawsze”. (Cisek, S.).
Zabieg badawczy polegający na celowym wywoływaniu określonego zjawiska (lub jego zmiany) w warunkach sztucznie stworzonych (laboratoryjnych) oraz zbadaniu jego przebiegu, cech lub zależności; celem eksperymentu jest najczęściej sprawdzenie sformułowanej uprzednio hipotezy, która w wyniku eksperymentu zostaje potwierdzona (wzrasta jej prawdopodobieństwo) lub obalona (Internetowa encyklopedia PWN).
Metoda eksperymentu pozwala na psycholingwistyczne potwierdzenie hipotez lingwistycznych (teoretycznych). Metoda eksperymentu szeroko rozpowszechnila sie w XX w., w duzym stopniu pod wplywem teorii generatywizmu N. Chomsky'ego. Jako jeden z pierwszych o eksperymencie w jezykoznawstwie pisal L. V. Ščerba, choć traktował eksperyment raczej w duchu introspekeji Wundta (Kiklewicz, A.).
Przewidywanie przebiegu jakiegoś zjawiska w warunkach nieznanych na podstawie znajomości analogicznego zjawiska w znanych warunkach (Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego).
Naprzykład, istotę ekstrapolacji metaforycznej można pokazać poprzez zastosowanie kategorii radialnych. Wróćmy do rzeczownika matka, który w języku polskim jest metaforycznie używany w znaczeniu [(w niektórych grach sportowych) najważniejszy gracz, kierownik, kapitan zespołu]. Metafora jest oparta na podobieństwie znaczeń [być matką] i [być kierownikiem zespołu], a mianowicie na ogólnej czesze, jaką jest nastawienie opiekuńcze, czyli dbanie o kogoś/coś, pilnowanie kogoś/czegoś, zajmowanie się kimś/czymś. Znaczenie [być matką] realizuje się w obrębie aspektu opiekuńczego kategorii pojęciowej {dziecko}. W podobny sposób znaczenie [kierownik] reprezentuje taki sam aspekt w obrębie kategorii {zespół sportowy/drużyna sportowa}. Podobieństwo treści tych znaczeń daje podstawę mówiącemu, aby użyć rzeczownika matka w znaczeniu [być kierownikiem zespołu] (Kiklewicz, A.).
Porównanie przynajmniej dwóch języków na płaszczyźnie morfologicznej, składniowej i częściowo semantycznej dlatego że ukazać struktury języka ojczystego na tle języka obcego, porównywanego, aby wydobyć różnice i podobieństwa i w ten sposób ułatwić naukę języka obcego (Czachur, W., & Dreesen, P.).
Z perspektywy dyskursologicznej dla procesu porównywania ważnych jest pięć elementów składowych: cztery niedyskursywne i jeden dyskursywny element. Po pierwsze chodzi o wybór przynajmniej dwóch elementów (comparata), które mają być ze sobą porównane (przedmiot lub przedmioty badań). Mają one należeć do wspólnej klasy i dać się opisać według kryterium (tzw. tertium comparationis, trzeci element w porównaniu), przy pomocy którego porównywanie sta-je się dopiero sensowne. Po drugie: naukowe porównywanie nie jest sensowne, jeśli opracuje się sen-sowne tertium comparationis (np. forma), ale porównywane obiekty nie należą do tej samej klasy i nie spełniają wyżej wymienionego warunku(Czachur, W., & Dreesen, P.).
Polega na podzieleniu problemu badawczego na mniejsze czynniki i zbadaniu każdego z nich indywidualnie. Wyniki uzyskane podczas tej analizy zostają ponownie połączone w wyniku konstrukcji logicznej. Cały ten proces pozwala na znalezienie nowego optymalnego rozwiązania danego problemu badawczego (Encyklopedia Zarządzania).
Metoda ta obok metody obserwacji jest jedną z najstarszych metod badawczych. W swojej zasadniczej istocie opiera się na analizie i syntezie. Analiza jak wiemy służy do rozłożenia całości problemu naukowego na części, elementy składowe i badanie każdego z nich oddzielnie. Jest to więc ujęcie redukcjonistyczne. Natomiast synteza służy do łączenia elementów w nową całość, co stanowi ujęcie holistyczne. W rezultacie pozwala to na formułowanie twierdzeń ogólnych na podstawie uznanych twierdzeń cząstkowych. Mówiąc o charakterze konstrukcyjnej tej metody, a szczególnie w aspekcie praktycznym należy zdawać sobie sprawę iż jej integralnymi składowymi są:
- obserwacja,
- eksperyment,
- statystyka (Apanowicz, J.).
Jest jedną z popularniejszych metod pozyskiwania informacji. Według S. Kvale wywiad to specyficzna forma rozmowy, w trakcie, której wiedzę tworzy się w toku interakcji między osobą prowadzącą wywiad a respondentem (Encyklopedia Zarządzania).
Metoda polega na zdobywaniu danych przy pomocy bezpośredniej rozmowy.
Wywiad może być skategoryzowany i nieskategoryzowany. Aby dostarczał potrzebnych informacji (danych) musi być starannie przygotowany.
W tym celu należy
- określić cel i problematykę wywiadu,
- ustalić szczegółową listę pytań, które stanowić mają główny problem (przedmiot) rozmowy,
- poczynić starania by w czasie rozmowy wywołać u respondenta pozytywną i szczerą motywację do wypowiedzi (Apanowicz, J.).
Metoda polega na teorii że język zmienia się bez przerwy, więc jedynym naukowym opisem języka jest opis jego historii, dokonywanych w nim zmian i wykrywanie ich przyczyn (Gawrońska-Garstka, M.).
Historyzm w językoznawstwie to wyraz będący określeniem czegoś lub kogoś należącego do realiów dawnych epok i nieistniejącego współcześnie (Wielki słownik języka polskiego).
Jej istota polega na wyłonieniu i przystosowaniu nowego problemu do wiedzy już istniejącej (dotychczasowej). Dokonuje się tego za pomocą analizy i krytyki literatury badanego przedmiotu (tematu) (Apanowicz, J.).
Chodzi o wykazanie na ile nowy problem jest inny (oryginalny) od dotychczasowego stanu wiedzy na ten temat. Jakie są różnice, podobieństwa, związki, zależności, istotne cechy w znanych teoriach naukowych, w hipotezach, założeniach badawczych, ideach działania, w przekonaniach, w poglądach na wartości i w ogóle na wiarygodność badanej rzeczywistości do aktualnej wiedzy i praktyki działania (Apanowicz, J.).
Rodzaj opisu wyrażeń języka, taki opis wyrażeń językowych, którego celem jest wyodrębnienie elementów składowych tych wyrażeń oraz ustalenie wzajemnych relacji między tak wyodrębnionymi elementami (Encyklopedia językoznawstwa ogólnego).
Poza językoznawstwem określenie to (także “analiza językowa“, “analiza języka czegoś”) stosowane bywa bardzo swobodnie. Rozumiane może być np. jako rodzaj analizy stylistycznej (włącznie ze stylometrią), różnego rodzaju analizy tekstów językowych czy badania frekwencyjne i semantyczne dotyczące tekstów kultury o charakterze językowym. Porównaj: analiza tekstu, czyli podział tekstu na części składowe służący ustaleniu ich funkcji. W tego rodzaju procedurach badawczych wystąpić mogą jednak oczywiście także ściślej rozumiane metody językoznawcze, dystrybucyjne, a nawet transformacyjne (Encyklopedia językoznawstwa ogólnego).
Metoda badawcza zajmujący się badaniem geogr. rozmieszczenia faktów językowych (leksykalnych, morfologicznych, fonetycznych) oraz nanoszeniem ich na mapy (Internetowa encyklopedia PWN).
Zastosowanie metod geografii lingwistycznej stwarza możliwość porównania zjawisk językowych z innymi areałami gwarowymi, a z drugiej strony pokazuje zmiany języka (przez zestawienie z materiałami późniejszymi), jakie dokonują się na danym terenie (Rembiszewska, D. K.).
⠀ Apanowicz, J. (2000). Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania (pp. 140-171). Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu. Retrieved from: https://wsaib.pl/images/files/E-Publikacje/MEPPNwTiOiZ.pdf
⠀ Wielki słownik języka polskiego. Retrieved from: https://wsjp.pl/haslo/podglad/38269/synteza/4473549/literatury-polskiej
⠀ Apanowicz, J. (2000). Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania (pp. 140-171). Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu. Retrieved from: https://wsaib.pl/images/files/E-Publikacje/MEPPNwTiOiZ.pdf
⠀ Pacek, J. (2016). Pole semantyczne terminu
⠀ HISTORYCZNO-PORÓWNAWCZEJ, O. S., & SŁOWIAŃSKICH, J. 115 Stanisław Siatkowski Mazowieckie Studia Humanistyczne. Retrieved from: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Mazowieckie_Studia_Humanistyczne/Mazowieckie_Studia_Humanistyczne-r1996-t2-n2/Mazowieckie_St
⠀ Gadomska, G. P. (2020). METODOLOGIA ANALIZY PORÓWNAWCZEJ NAZW ŚWIĄT PRAWOSŁAWNYCH I KATOLICKICH (NA MATERIALE JĘZYKA POLSKIEGO I ROSYJSKIEGO). МОВА І КУЛЬТУРА, 376. Retrieved from: https://burago.com.ua/wp-content/uploads/2020/11/202.22.pdf#page=376
⠀ Sałatarow, A. (2020). Nauczanie zdalne–wyzwanie dla edukacji nie tylko w czasie pandemii. Polonistyka. Innowacje, (12), 175-184. Retrieved from: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_14746_pi_2020_12_10
⠀ Gadomska, G. P. (2020). METODOLOGIA ANALIZY PORÓWNAWCZEJ NAZW ŚWIĄT PRAWOSŁAWNYCH I KATOLICKICH (NA MATERIALE JĘZYKA POLSKIEGO I ROSYJSKIEGO). МОВА І КУЛЬТУРА, 376. Retrieved from: https://burago.com.ua/wp-content/uploads/2020/11/202.22.pdf#page=376
⠀ Skowronek, B. (2014). Mediolingwistyka. Teoria. Metodologia. Idea. Postscriptum Polonistyczne, 14(2), 15-26. Retrieved from: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Postscriptum_Polonistyczne/Postscriptum_Polonistyczne-r2014-t-n2(14)/Postscriptum_Polonistyczn
⠀ Internetowa encyklopedia PWN. Retrieved from: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/geografia-lingwistyczna;3904920.html
⠀ Rembiszewska, D. K. (2021). Metody opracowywania historycznych materiałów gwarowych na przykładzie ankiet Georga Wenkera. Gwary Dziś, 14, 35-43. Retrieved from: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/gd/article/view/30355