Tarcie

zjawisko powstawania siły hamującej związanej z wzajemnym przemieszczaniem stykających się obiektów

Zjawisko to jest wynikiem procesów dysypatywnych, czyli takich, którym towarzyszy rozpraszanie energii (ogrzewanie się, elektryzowanie się ciał, ich niszczenie). Siła hamująca, zw. siłą t., jest skierowana przeciwnie do kierunku ruchu danego ciała. Wartość siły tarcia jest wprost proporcjonalna do wartości siły nacisku N i zależy przede wszystkim od rodzaju trących się powierzchni (materiał, chropowatość) oraz od stanu ruchu (rozróżnia się tarcie suwne i tarcie toczne oraz tarcie statyczne i tarcie dynamiczne), a także od warunków zewn. (np. od temp.). Siłę tarcia dynamicznego T (tarcia występującego podczas ruchu ciał) między danymi 2 ciałami charakteryzuje współczynnik tarcia dynamicznego f, określony dla tarcia suwnego jako fs = T/N, a dla tarcia tocznego jako stosunek momentu siły tarcia tocznego względem punktu zetknięcia ciał do siły nacisku; współczynnik tarcia statycznego (tarcia występującego podczas ruszania) jest większy niż tarcia dynamicznego, gdyż opór przy wprawianiu w ruch jest z reguły większy od oporu występującego w trakcie trwania ruchu. Jeśli powierzchnie poruszających się względem siebie ciał są rozdzielone warstewką cieczy (smaru), opór (tarcie płynne) jest z reguły o wiele mniejszy niż przy bezpośrednim zetknięciu (tarcie suche). Tarcie występuje powszechnie i ma podstawowe znaczenie w przyrodzie i technice. Jest niezbędne do poruszania się istot żywych i pojazdów, umożliwia wykonywanie pracy; w szczególności tarcie jest podstawą działania wielu urządzeń techn., m.in. przekładni pasowych, hamulców, sprzęgieł. Gdy tarcie jest niewystarczające (np. do poruszania się ciał), celowo się je zwiększa przez wprowadzenie odpowiednich materiałów (np. piasku) pomiędzy trące się powierzchnie oraz przez kształtowanie powierzchni trących się ciał (np. bieżniki opon samochodowych). Często tarcie jest zjawiskiem niepożądanym, gdyż powoduje znaczne straty energii na pokonanie oporów tarcia oraz, np. w urządzeniach techn., powoduje niszczenie części maszyn; w celu zmniejszenia tarcia stosuje się środki smarne, a także zastępuje tarcie suwne tarciem tocznym. T. występujące wewnątrz ciała, związane z jego lepkością, jest zwane t. wewnętrznym. Tarcie jest pojęciem fizycznym i określa całość zjawisk fizycznych, towarzyszących przemieszczaniu się względem siebie dwóch ciał fizycznych (tarcie zewnętrzne) lub elementów tego samego ciała (tarcie wewnętrzne) i powodujących rozpraszanie energii podczas ruchu. Tarcie jest skutkiem wzajemnych oddziaływań powierzchni przemieszczających się ciał lub elementów tego samego ciała, które przeciwstawiają się sile wywołującej przemieszczanie. Miarą tarcia jest siła tarcia Ft, proporcjonalna do nacisku N. Współczynnik proporcjonalności m jest współczynnikiem tarcia. Ft=un

Źródła:

Wielki słownik języka polskiego https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=23635&id_znaczenia=5014315&l=25&ind=0

Internetowa encyklopedia PWN https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/tarcie;3985413.html

Andrzej KULCZYCKI "Wpływ jakości olejów silnikowych na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego składnikami spalin emitowanymi przez pojazdy samochodowe" https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=713453